Zaprzeczenie ojcostwa

(Stan prawny 09.04.2015 r.)

Pod ogólnym pojęciem „zaprzeczenie ojcostwa” używanym często kolokwialnie kryje się pewien zespół przepisów prawnych chroniących prawa osób nie będących biologicznie spokrewnionych. W niniejszym artykule postaramy się przyjrzeć tym przepisom, w szczególności z punktu widzenia domniemanego ojca dziecka.

Jako „zaprzeczenie ojcostwa” należy rozumieć instytucje prawną pozwalającą na wszczęcie postępowania sądowego, które ma na celu doprowadzenie do wydania orzeczenia sądowego stwierdzającego, że dany mężczyzna nie jest ojcem dziecka. Instytucja ta znajdzie zastosowanie, w szczególności dla osoby, która w świetle prawa jest ojcem dziecka np.: mąż lub stały partner matki dziecka. Tymczasem w rzeczywistości osoba ta nie jest ojcem biologicznym dziecka. A jej ojcostwo jest wynikiem jedynie domniemania prawnego. Dzieję się tak dlatego, iż polskie prawo w trosce o dobro dziecka wprowadziło domniemania ojcostwa. Rozwiązanie to przede wszystkim ma na celu zapewnienie opieki nad dzieckiem, nawet w sytuacji kiedy biologiczne ojcostwo jest niepewne.

Mąż matki dziecka

Zgodnie z art. 62 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej KRO) jeżeli dziecko narodzi się w czasie trwania małżeństwa bądź w ciągu 300 dni od jego ustania, niejako z automatu mąż matki zostaje ojcem nowonarodzonego dziecka. Nie ma tu znaczenia, że małżeństwo de facto przestało istnieć lub małżonkowie prowadzą życie z nowymi partnerami. Taka sytuacja może prowadzić do ustanowienia dla byłego męża obowiązku opieki nad małoletnim, w tym obowiązku alimentacyjnego aż do usamodzielnienia się małoletniego. Aby takiej sytuacji uniknąć i chronić prawa byłego męża Kodeks rodzinny i opiekuńczy w art. 63 daje mu uprawnienie do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa w ciągu 6 miesięcy od powzięcia wiadomości o narodzinach dziecka.

Partner Matki

Kolejne domniemanie ojcostwa wprowadza art. 85 § 1 KRO. Zgodnie z nim, domniemywa się, że mężczyzna, który obcował z matką dziecka nie dawniej niż w trzechsetnym dniu, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem się dziecka jest jego ojcem. Z reguły w takich sytuacjach nie jest konieczne ustalanie ojcostwa sądowo, gdyż partner matki dziecka uznaje swoje ojcostwo w Urzędzie Stanu Cywilnego. Co jednak w sytuacji kiedy partner dowiaduje się, że nie jest ojcem biologicznym dziecka? Prawodawca polski stwarza możliwość zmiany sytuacji prawnej dziecka, poprzez wprowadzenie instytucji pozwu o „uznanie bezskuteczności ojcostwa” w art. 78 § 1 KRO. Zgodnie z nim, każdy kto uznał swoje ojcostwo może wszcząć postępowanie o bezskuteczność tego uznania w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się, że dziecko od niego nie pochodzi. Postępowanie o bezskuteczność uznania ojcostwa jest bliźniaczo podobne do powództwa o zaprzeczenie ojcostwa i jego najważniejsze elementy zostaną omówione poniżej.

Jak wygląda postępowanie?

Pozwy o zaprzeczenie ojcostwa lub stwierdzenie bezskuteczności jego uznania rozpatrują wydziały rodzinne sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania matki i dziecka. Pozew taki powinien być wytoczony przeciwko matce i dziecku. Następnie, w trakcie postępowania sądowego konieczne jest wykazanie, iż powód faktycznie nie jest ojcem dziecka. Może to być dokonane w zasadzie przy pomocy wszelkiego rodzaju dowodów, które są dozwolone przez prawo, jak np.: zeznania świadków, własne wyjaśnienia, zdjęcia, dokumenty etc. Jednakże w obecnej rzeczywistości dowodem najczęściej stosowanym, ze względu na efektywność ekonomiczną i procesową jest dowód w postaci badania DNA. Co istotne, obowiązek udowodnienia swoich racji spoczywa na stronie, która wszczęła postępowanie. Tak więc, to ona musi wnieść o przeprowadzenie danego dowodu i pokryć jego koszty. Przynajmniej na etapie początkowym postępowania sądowego.

Jeżeli dowody okażą się wystarczające Sąd powinien stwierdzić nieważność ojcostwa, które tym samym ustaje niejako „wstecz”, od momentu jego ustalenia. W przypadku, kiedy sąd stwierdzi brak wystarczających dowodów powództwo zostaje oddalone a stan prawny z przed rozpoczęcia procesu pozostaje bez zmian.

O czym warto pamiętać?

Opłata – 200 zł

Aby skutecznie złożyć pozew o zaprzeczenie lub uznanie bezskuteczności uznania ojcostwa konieczne jest uiszczenie opłaty na rachunek bankowy sądu rejonowego w wysokości 200 zł.

Powództwo o zaprzeczenie ojcostwa może również wytoczyć:

– dziecko – po ukończeniu 18 lat, ale nie później niż do 21 roku życia,

– matka dziecka – może złożyć pozew o zaprzeczenie ojcostwa w okresie 6 miesięcy od narodzin dziecka,

Powództwo nie może być wytoczone:

– powództwo nie może być wytoczone przez ojca i matkę po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności,

– powództwo nie może być wytoczone po śmierci dziecka.

Powództwo o zaprzeczenie lub stwierdzenie bezskuteczności uznania ojcostwa może wytoczyć także prokurator. Co więcej, Prokuratora nie obowiązują terminy do wytoczenia powództwa. Dlatego też zwrócenie się do właściwego prokuratura rejonowego może być właściwym, a w zasadzie jedynym możliwym rozwiązaniem dla mężczyzny, który nie złożył pozwu o zaprzeczenie lub bezskuteczność uznania ojcostwa w odpowiednim terminie.

Kwestie ojcostwa, w tym jego zaprzeczenia, regulują przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w art. 62-86.

autor: mgr Jakub Świerczyński,

prawnik, Dyrektor Laboratorium Diagnostyki Molekularnej GenMed

Błąd: Brak formularza kontaktowego.