Czy po zaprzeczeniu ojcostwa mogę odzyskać zapłacone alimenty?
(Stan prawny 09.04.2015 r.)
Jeszcze nigdy w historii Polacy nie rozwodzili się tak często. W 2013 roku zawarto 181 tys. małżeństw, zaś orzeczono 66 tys. rozwodów. Oznacza to, że wskaźnik rozwodów ciągle rośnie i wyniósł aż 36,4% co jest najwyższym wynikiem w historii naszego kraju. Co prawda wciąż Polsce dużo brakuje do takich krajów jak Czechy czy Portugalia, nie zapominajmy jednak, że za tą suchą statystyką kryje się wiele rodzinnych problemów. Niewątpliwie jednym z nich jest problem spornego ojcostwa dzieci narodzonych w trakcie trwania związku małżeńskiego. Wielokrotnie bowiem okazuję się, że były mąż wychowywał, utrzymywał bądź uiszczał alimenty na nie swoje dziecko. A przynajmniej nie swoje dziecko w sensie biologicznym, gdyż więź emocjonalna pomiędzy dwójką ludzi nie musi być wynikiem bezpośredniego pokrewieństwa.
Zwrot zapłaconych alimentów.
W związku z powyższym, nasuwa się pytanie, czy w sytuacji kiedy były mąż lub partner matki dziecka przeprowadzi skutecznie postępowanie o zaprzeczenie lub bezskuteczność uznania ojcostwa, może ubiegać się o zwrot zapłaconych alimentów?
W świetle najnowszego orzeczenia sądu najwyższego z dn. 26 stycznia 2012 r., który potwierdza nie do końca jednoznaczne stanowisko, że zwrot alimentów nie wchodzi w rachubę (sygnatura akt: III CZP 91/11) odpowiedź na to pytanie musi być przecząca.
Już wcześniej sądy przychylały się do stanowiska, że alimenty jako specyficzne roszczenie, wypłacane nawet bezzasadnie nie powinny podlegać zwrotowi. Nie zgadzał się z tym stanowiskiem Michał S., który uznał dziecko, ale po kilku latach skutecznie unieważnił to uznanie przed sądem, po przeprowadzeniu badania DNA. Wykluczyło ono jego ojcostwo. Wcześniej uiścił kwotę 16,2 tys. zł z tytułu alimentów i zwrócenia właśnie tej kwoty zażądał na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, tj. art. 405 i 410 § 2 kodeksu cywilnego. Powyższe przepisy stosuje się m. in. do świadczeń nienależnych, jeżeli ten, kto spełnił świadczenie, nie był do tego zobowiązany albo podstawa świadczenia odpadła.
Sąd Najwyższy uznał jednak, że świadczenia alimentacyjne mają szczególny charakter, gdyż służą zaspokojeniu potrzeb życiowych dziecka. W związku z powyższym Sąd Najwyższy stwierdził, że “Unieważnienie uznania dziecka uchyla obowiązek płacenia alimentów, ale tylko przyszłych”. Warto dodać, że wspomniane orzeczenie ma moc zasady prawnej.
Taka interpretacja przepisów podyktowana jest tym, że powód (mężczyzna) przed unieważnieniem uznania ojcostwa płacił alimenty na małoletniego, bo był do tego zobowiązany (niezależnie od tego, czy obowiązek ten był spełniany dobrowolnie – na podstawie orzeczenia sądu, czy na podstawie umowy). Przyjęcie, że wyrok uchylający jego ojcostwo w tym zakresie działa z mocą wsteczną, byłoby szkodliwe i sprzeczne z założeniami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz prowadziłoby do skutków życiowych trudnych do przyjęcia.
Co warte podkreślenia, SN formalnie odmówił podjęcia uchwały, ale w uzasadnieniu sędzia Iwona Koper jednoznacznie stwierdziła, że ów wsteczny skutek wzruszenia ojcostwa nie obejmuje alimentów. One nie podlegają zwrotowi.
Na pociechę dla ojców płacących alimenty na nie swoje dzieci można odwołać się do uchwały Sądu Najwyższego jeszcze z 1982 r., zgodnie z nią: Mąż matki, zobowiązany prawomocnym wyrokiem do świadczenia alimentów na rzecz dziecka, może z chwilą prawomocnego obalenia domniemania jego ojcostwa w drodze zaprzeczenia ojcostwa żądać ustalenia, że jego obowiązek alimentacyjny ustał co do świadczeń alimentacyjnych nie spełnionych do tej chwili. Tak więc, domniemany ojciec, który nie uiścił alimentów, po stwierdzeniu jego bezskuteczności może uwolnić się od obowiązku zapłaty alimentów. Jednak dopiero od momentu stwierdzenia nieważności jego ojcostwa.
Autorem tekstu jest: Jakub Świerczyński, radca prawny, właściciel Laboratorium Genetycznego
Błąd: Brak formularza kontaktowego.
