Jak stwierdził Kazimierz Turaliński w swojej książce: „Jak kraść? Podręcznik złodzieja”: Gdy nauka odkrywa odciski palców – zbrodniarze zakładają rękawiczki… Ten cytat w najlepszy sposób obrazuję odwieczną walkę stróżów prawa z przestępcami. Nieustanny wyścig pomiędzy metodami wykrywania sprawców a metodami zacierania śladów stosowanymi przez przestępców.
Rozwój nauki, postęp w takich dziedzinach badań kryminalistycznych jak daktyloskopia, traseologia, grafologia itp. przyczynił się do wykrycia sprawców wielu przestępstw. Jednakże prawdziwym przełomem, porównywalnym chyba tylko z odkryciem unikalności ludzkich linii papilarnych są badania DNA i ich wykorzystanie w kryminalistyce. Dzieje się tak dlatego, że w każdej komórce naszego ciała znajduje się ten sam kod DNA. Oznacza to, że sprawca, który pozostawi na miejscu zbrodni jakikolwiek ślad, np.: plamkę krwi, śliny, włos z cebulką, nasienie, niedopałek etc. może zostać zidentyfikowany z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością.
Metoda profilowania DNA jest niezwykle skuteczna. Szczególny przełom nastąpił w 1998 r., kiedy rozpoczęto badania genetyczne oparte na reakcji PCR, a tym samym przestała być problemem mała ilość materiału dowodowego. Nowa metoda pozwala na badanie materiału biologicznego o znacznym stopniu degradacji, w tym dla śladów liczących nawet 20 lat i więcej.
Dzięki temu i coraz szerszemu wykonaniu badań DNA sprawcy przestępstw nie mogą spać spokojnie. Jak podaje Rzeczpospolita:
Trafiają przed sąd nawet po 29 latach. Prokurator okręgowy w Zielonej Górze skierował właśnie do sądu akt oskarżenia przeciwko mężczyźnie, który 27 lat temu miał zamordować młodą kobietę. To niejedyna sprawa, w której sprawiedliwość przychodzi po latach.
– Takich spraw dzięki nowym technikom śledczym jest coraz więcej – mówi Paweł Budzyński, kryminolog. Dzięki analizie kodu DNA można zabezpieczyć i przeanalizować ślady sprawcy
– Najważniejsze, że materiał dowodowy został zebrany i zabezpieczono ślady. Dzięki nim i DNA sprawcy nigdy nie mogą spać spokojnie. Wykonaliśmy dziesiątki badań i analiz, decydujące były właśnie badania kodów DNA – mówi prokurator Grzegorz Szklarz, rzecznik zielonogórskiego sądu. – Kod DNA każdego człowieka jest zupełnie inny i dziś to najpewniejsza metoda identyfikacji sprawcy – potwierdza Budzyński. Na miejscu zbrodni nie zawsze jednak da się znaleźć resztki DNA przestępcy. Wtedy na jego ślad może naprowadzić policjantów i prokuratorów ślad szminki pozostawiony na kieliszku czy niedopałku papierosa. Analiza DNA jest przydatna nie tylko podczas ścigania przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu (zabójstwa, zgwałcenia i rozboje), ale i tych o dużej uciążliwości społecznej (kradzieże z włamaniem do mieszkań, samochodów itp.).
Co cieszy, doniosłość i efektywność badań DNA w kryminalistyce docenia się coraz bardziej w Polsce. Na mocy zarządzenia nr 1565 KGP z dnia 29 grudnia 2005 r. określa się zadania policjantów związane z prowadzeniem zbiorów danych DNA tzw. BAZY. Tym samym utworzono policyjną bazę danych zawierającą profile genetyczne. Policyjna baza danych DNA zawiera w swoim składzie oznaczone profile genetyczne:
- podejrzanych,
- NN śladów,
- NN zwłok.
Zgromadzone profile DNA stwarzają możliwość powiązań ze sobą typu:
- ślad – człowiek,
- ślad – ślad,
- człowiek – człowiek,
- NN zwłoki – rodzina zgłaszająca zaginięcie.
Niestety nie da się od razu nadrobić straconego czasu. W Wielkiej Brytanii w latach 2001 – 2011 dane z bazy pozwoliły wykryć prawie 400 tys. sprawców przestępstw. W Polsce do 2012 roku zaledwie 56, choć ta ilość ciągle rośnie. Policjant prowadzący postępowanie przygotowawcze oraz czynności identyfikacyjne może zarejestrować profile DNA w bazie. Obecnie jest ich blisko 40 tys., w tym ok. 3,5 tys. należy do NN, czyli osób niezidentyfikowanych. W bazie są też m.in. profile genetyczne podejrzanych o popełnienie przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego, poszukiwanych oraz nieprzypisane do konkretnej osoby ślady z miejsc przestępstw.
Co godne podkreślenia, informacji zgromadzonych w bazie udziela się bezpłatnie prokuraturze, sądom i policji prowadzącym czynności identyfikacyjne. Każdy z nich może się zwrócić do bazy z zapytaniem, jeżeli jest to niezbędne w prowadzonym postępowaniu.
– Dla sędziego wynik takiego badania to bardzo wartościowy dowód. Ryzyko błędu jest znikome, ale tak samo jak każdy inny dowód przed sądem podlega jego swobodnej ocenie. Czasem jednak trudno z nim dyskutować – mówi sędzia Roman Kępka.
Dowód z badań DNA jest jednym z niewielu obiektywnych środków dowodowych. Znalazło to m.in. uznanie w dokumentach Unii Europejskiej. Rekomendacja Rady Europy (R1/92) zaleca, aby badania DNA wykonywane były w każdym przypadku, bez względu na wagę popełnionego czynu. Dzięki temu ma być łatwiej namierzyć sprawców wielu nawet drobnych przestępstw.
Pobieranie materiału porównawczego genetycznego do badań DNA w przepisach:
Podstawa prawna:
Art. 192a. §1. Kodeksu postępowania karnego
W celu ograniczenia kręgu osób podejrzanych lub ustalenia wartości dowodowej ujawnionych śladów można pobrać odciski daktyloskopijne, wymaz ze śluzówki policzków, włosy, ślinę, próby pisma, zapach, wykonać fotografię osoby lub dokonać utrwalenia głosu. Po wykorzystaniu w sprawie, w której dokonano pobrania lub utrwalenia, pobrany lub utrwalony materiał zbędny dla postępowania należy niezwłocznie usunąć z akt i zniszczyć. [Kodeks Postępowania Karnego]
Art. 74
§2. Oskarżony jest jednak obowiązany poddać się:
3) pobraniu przez funkcjonariusza Policji wymazu ze śluzówki policzków, jeżeli jest to nieodzowne i nie zachodzi obawa, że zagrażałoby to zdrowiu oskarżonego lub innych osób
§3. W stosunku do osoby podejrzanej można dokonać badań lub czynności, o których mowa w §2 pkt 1, a także, przy zachowaniu wymagań określonych w §2 pkt 2 lub 3, pobrać krew, włosy, wymaz ze śluzówki policzków lub inne wydzieliny organizmu. [Kodeks Postępowania Karnego].
Zasady pobierania materiału genetycznego określone zostały w:
Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2005 r. w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów, Rozdział 4.
Autorem tekstu jest: Jakub Świerczyński, radca prawny, właściciel Laboratorium Genetycznego
Błąd: Brak formularza kontaktowego.
